De storm die wij vooruitgang noemen
Tijd, tempoversnelling en de transformatie van Nederland in egodocumenten 1750-2000
Eerste druk mei 2025. Tweede druk augustus 2025
Genomineerd voor de Libris Geschiedenis Prijs 2025
Het gevoel te leven in een tijd van versnelling zoals dat tegenwoordig wordt ervaren, is niet iets van vandaag of gisteren, maar het is ook niet van alle tijden. Hiervoor moeten we terug naar de jaren rond 1800 toen de modernisering van Nederland begon. De Bataafse revolutie van 1795 legde de basis voor een nieuwe samenleving met gelijke rechten voor alle burgers. De Industriële revolutie transformeerde vervolgens het landschap en het dagelijks leven met de komst van stoomtreinen, gasverlichting en fabrieken.
In dit boek laat Arianne Baggerman zien hoe Nederlanders sinds 1800 de aanwakkerende storm van de vooruitgang hebben ervaren. Zij geeft het woord aan meer dan 500 mannen en vrouwen uit alle lagen van de bevolking die daarover schreven in dagboeken en autobiografieën tussen 1750 en 2000. Wat ze gemeen hebben is een gevoel van verbijstering over de snelheid waarmee de wereld sinds hun jeugd veranderd was. Naarmate het tempo van de modernisering werd opgeschroefd, vervreemdden mensen meer en meer van hun eigen verleden. Een groeiend aantal Nederlanders zocht houvast in de voortdurend transformerende wereld door hun leven vast te leggen in een dagboek of een autobiografie. De storm die wij vooruitgang noemen geeft een nieuwe verklaring voor de explosieve groei van egodocumenten sinds het begin van de negentiende eeuw. Het biedt tegelijkertijd een veelstemmige geschiedenis van de innerlijke beleving van tijd en identiteit gedurende de afgelopen drie eeuwen.
Overkoepelende thema’s in dit boek zijn het ontstaan van het vooruitgangsdenken en de gevoelens van nostalgie waarmee dit gepaard ging, de opkomst van jeugdherinneringen en de jeugdidylle, het nieuwe nadenken over de werking van het eigen geheugen, het ontstaan van het idee van de maakbare mens en van de mens als wandelende klok.Arianne Baggerman is specialist op het terrein van egodocumenten, doceerde cultuur- en mediageschiedenis aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en was bijzonder hoogleraar boekgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Eerder werk werd bekroond met de Dr. Wijnaendts Franckenprijs van de Maatschappij voor Nederlandse Letterkunde en de Martinus J. Langeveld Prijs.
591 bladzijden en 225 illustraties. Hardcover, full colour
ISBN 978-90-831136-8-5
Prijs: € 34,90 (inclusief verzending)
Bestel nu
Over De storm die vooruitgang heet:
‘Het resultaat is verbluffend: een kleurrijk en goed geschreven betoog dat zich niet alleen laat lezen als een intieme geschiedenis van Nederland, of een mooi overzicht van onze inheemse autobiografische cultuur, maar vooral ook als een essay over hoe tegelijk met het dagelijks leven ook het wereldbeeld regelmatig diepgaand verandert.’ […] het betoog levert niet alleen een veelkleurige geschiedenis op van een driftig voortveranderend Nederland, maar laat je ook nadenken over wat iedereen meemaakt: dat je eigen verleden met het ouder worden steeds exotischer wordt’.
●●●●● René van Stipriaan, NRC, 25 juli 2025.
‘[Het] boek is onvoorstelbaar rijk geworden, vol mooie fragmenten uit de vele, vele geschriften die ze gelezen moet hebben, en rijk geïllustreerd, bijvoorbeeld met prachtige tekeningen uit de ‘getekende dagboeken’ die sommigen bijhielden. […] Uit deze teksten weet Baggerman van alles te destilleren, over de veranderde psychologie, en sociologie van de beschreven tijd. Bijzondere aandacht is er voor de twee revoluties in de eerste periode: de Bataafse revolutie als een politieke omwenteling die mensen het gevoel gaf dat er voor altijd iets was veranderd dat niet kon worden teruggedraaid, en de industriële revolutie die de verhoudingen en vooral de tijdsbeleving van de mensen voor altijd veranderde’.
Marc van Oostendorp, Neerlandistiek.
‘Op voorbeeldige wijze plaatst Baggerman de door haar bestudeerde egodocumenten in context (…) Maar op haar best is deze auteur toch wanneer zij een indruk geeft van wat haar bronnen zoal vertellen – dan spat het studieuze plezier van de pagina’s.’
Raymond van den Boogaard
‘even imposante als leesbare studie naar Nederlandse dagboeken en autobiografieën.’
Rob Hartmans, Historisch Nieuwsblad
‘De onderstroom is er een van herkenning en troost.’
Reindert Storm, Argus
De storm die wij vooruitgang noemen is geen klassiek geschiedenisboek, maar een verzameling stemmen die inzicht geeft in hoe mensen de modernisering van hun wereld persoonlijk hebben beleefd. Baggerman laat zien dat egodocumenten meer zijn dan individuele getuigenissen: ze weerspiegelen veranderende opvattingen over tijd, identiteit en sociale orde. De toename van autobiografisch schrijven vanaf 1800 ziet zij niet als uiting van introspectie, maar als een reactie op het wegvallen van vaste kaders in het leven. Schrijven werd een middel om richting te vinden en om betekenis te geven aan het eigen bestaan.
Marco Derksen
Dit briljante boek confronteert ons met de schokkende conclusie dat we ons de laatste 250 jaar zelden aan nieuwe werkelijkheden aanpasten maar wanhopig probeerden met behulp van dagboek en persoonlijke herinnering onze vertrouwde belevingswereld in stand te houden.
Wijnand Mijnhardt
‘Het is een schitterend boek geworden en het leest als een trein. Het is een aangename onderdompeling in een stroom van stemmen uit het verleden. Je kunt het geen koor noemen, want elke vogel zingt naar zijn of haar gebektheid. Dankzij de ordening van het materiaal klinkt in die polyfonie iets door wat je de tijdgeest kunt noemen. Historici proberen voortdurend dat glibberige ding bij de staart te pakken om verandering zichtbaar te maken, maar het laat zich slecht vangen in academische taal. De tijdgeest die de wetenschap te glad af is wordt in dit boek tastbaar. Je voelt de wereld veranderen bij monde van de mensen die de verandering beleefden.’
Sytze van der Veen
‘Een werkelijk prachtig boek dat (…) bewijst dat de storm die we vooruitgang noemen al veel langer onder onze huid zit. (…) De auteur ‘verrichtte monnikenwerk om dat boven tafel te krijgen. Haar bronnen zijn niet de grote filosofen, maar de burger die het allemaal van zich afschreef in egodocumenten. Nu hebben we TikTok en Insta, maar toen… dagboeken en plakboeken, tekenboeken en memoires. Dagboeken waren ook een soort halve social media, omdat ouders destijds meelazen en in de kantlijn comments gaven. De verborgen geschiedenis die Arianne blootlegt maakt duidelijk dat we in een spurt leven die ongekend is. Met in de titel ‘die we vooruitgang noemen’ wijst het boek naar de vraag op wat vooruitgang uiteindelijk ‘echt’ is en of we die spurt kunnen volhouden. Prachtig vormgegeven met beeldmateriaal uit de archieven.’
Menno van Doorn op Linked-in.
‘Dichterbij de geschiedenis kan je niet komen (…) Het boek dat mij in de afgelopen jaren het meest tot nadenken heeft aangezet’.
Thijs, Sander en Menno van Sogeti’s Verkenningsinstituut voor Nieuwe Technologie VNT’s Boekenpraat
‘Een boek vol impressies, uiteenlopend van Marten Toonder en Kees van Kooten tot de Amsterdamse familie Boissevain en de patriot Pieter Vreede en vele, vele anderen. Impressies die zich voegen tot een beeld, waarin bijna ieder egodocument producerend individu, hoe verschillend in vorm, inhoud en intentie ook, zich verhoudt tot de ervaren veranderingen van grofweg de afgelopen twee en een halve eeuw in Nederland. Een boek dat ook een voorbeeld is van een mogelijkheid hoe zulk veelvormig, heterogeen en overvloedig materiaal te bevragen en tot onderwerp van geschiedschrijving te maken.’
Gerard Schulte-Nordholt
‘Superieure synthese over Nederlandse autobiografieën tussen 1750 en 1900. Met vaste hand gidst Baggerman ons chronologisch en thematisch door de kaleidoskopische geheugenpaleizen uit lage, midden en hoge sociale milieus. Ze toont de fascinerende ontwikkeling van cyclisch naar lineair tijdsbesef, van verbijstering en nostalgie naar geloof in vooruitgang en eigen maakbaarheid. De veelstemmige bronnen maken de reconstructie extra boeiend en stimuleren de lezers om eigen associaties over hun identiteit toe te voegen.’
Lia van Gemert
‘Goede geschiedschrijving levert een meeslepend verhaal en verplaatst de lezer empathisch in het perspectief van medemensen uit een verleden tijd. De storm , die wij vooruitgang noemen van Arianne Baggerman is een prachtig voorbeeld van precies deze definitie van goede geschiedschrijving. Aan de hand van meer dan 500 autobiografieën en dagboeken laat ze haar lezers mee-ervaren hoe de “maakbare mens” en de door “klokketijd voortgejaagde mens” resulteren uit de door de industriële revolutie opgejaagde “vooruitgang”.’
Willem Koops
‘Hoe het gelukt is al die ruim vijfhonderd ego’s tot de orde te roepen om een gezamenlijk verhaal te laten vertellen. Indrukwekkend.’
Ursula den Tex
